محوطه باستانی هفت تپه

محوطه باستانی هفت تپه، بقایای شهری بزرگ مربوط به دوره ایلام میانی حدود قرن 14 و 15 پیش از میلاد است. تا سال 1344 باستان شناسان این شهر تاریخی را شناسایی نکرده بودند. در طرح توسعه کارخانه نیشکر هفت تپه، طاقی آجری از زیر خاک سربر آورد و این موجب آغاز کاوش های باستان شناسی به سرپرستی مرحوم عزت الله نگهبان در این منطقه شد. با تداوم این کاوش ها، در سال 1352 نیز موزه هفت تپه جهت حفظ و نگهداری آثار کشف شده از این محوطه باستانی، تاسیس گردید.
هفت تپه در 15 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش و بین شهر شوش و معبد چغازنبیل واقع شده است و قدمت بیشتری نسبت به چغازنبیل دارد. با توجه به آثار و لوحه های به دست آمده از این محوطه، احتمال می‌رود که نام این شهر باستانی "کبنک" بوده باشد.
چند مرحله حفاری و کاوش در این شهر تاریخی انجام شده است. اولین کاوش از سال 1344 تا 1357 به سرپرستی دکتر عزت الله نگهبان، آثار یک مجموعه آرامگاه و دو ساختمان بزرگ خشتی به دست آمد. يکي از آرامگاه هايی که حفاری شد به گفته دکتر نگهبان آرامگاه تپتی آهار _پادشاه ایلامی_ و ملکه او است و اين موضوع در سنگ نبشته ای که در محوطه آرامگاه بود نوشته شده است. در اين آرامگاه حدود بيست و يک اسکلت وجود داشت که پس از هر تدفين در آرامگاه با آجر بسته ميشد و در تدفين بعدی آن را باز مي کردند.
دومین مرحله کاوش از سال 1380 به سرپرستی دکتر بهزاد مفیدی نصر آبادی از دانشگاه ماینز آلمان آغاز گردید. در ابتدا با انجام اندازه گیری های ژئوفیزیکی پنج مجموعه عظیم در بخش شمالی شهر مشخص شدند. در مراحل بعدی بخشی از یکی از مجموعه ها و همچنین یک ساختمان بایگانی اسناد اداری در جنوب شهر کاوش شدند. در ساختمان اداری آرشیوهای الواح گلی به خط میخی اکدی قرار داشتند. همچنین در این مرحله از کاوش ها، اسکلت های دو انسان، تابوت سفالی و خمره های بزرگ ویژه تدفین و اشیایی که به همراه مردگان دفن می‌شد به دست آمد. برخی مردگان در درون کوزه ها و با تشریفات خاص و برخی دیگر ساده دفن شده اند که احتمال می‌رود این تفاوت ناشی از سطح اجتماعی و توان اقتصادی بازماندگان این مردگان بوده است.
در سال 1391 کشف جدیدی پرده از بخشی از تاریخ مبهم این شهر باستانی برداشت. در پشت یکی از ساختمان های بزرگ شهر، چندصد اسکلت در کوچه بر روی هم انباشته شده بودند که نشانگر کشتار مردم شهر در اواخر قرن 14 پیش از میلاد بودند. کاوش های باستان شناسی مشخص کردند که بخشی از بناهای شهر بر اثرآتش سوزی از بین رفته اند و شهر پس از ویرانی هیچگاه رونق قبلی را بدست نیاورده و فقط سکونت های کوچک در دوران متاخرتر پارتی و ساسانی در آن برپا شده اند.